Ze względu na bieżącą agresję Rosji na Ukrainę, państwo polskie – w niespotykanej od dawna skali – stało się odpowiedzialne za dzieci, które przybyły do naszego kraju, szukając schronienia. Naszym wspólnym zadaniem stało się zapewnienie im bezpieczeństwa (fizycznego i psychicznego), możliwości powrotu do równowagi i kontynuacji nauki oraz rozwoju. Jedną z podstaw do zapewnienia tego jest przyjazna i dobrze zorganizowana szkoła, która przyjmie nowych uczniów oraz wesprze ich rodziców i opiekunów. Jesteśmy przekonani, że Ministerstwo już podejmuje liczne działania mające na celu bezpieczne włączenie dzieci z Ukrainy w nasz system edukacji. Jako organizacje pozarządowe pracujące z dziećmi w sytuacji kryzysu chcemy podzielić się wiedzą, praktyką i doświadczeniem, aby wzmocnić wdrażane przez Pana Ministra działania.
Bazując na wypracowanych przez międzynarodowe organizacje standardach edukacji w sytuacjach kryzysowych oraz naszych doświadczeniach, rekomendujemy włączenie poniższych rozwiązań w planowane rekomendacje i zapisy prawne regulujące działania oświatowe na rzecz dzieci z Ukrainy:
- Zorganizowanie systemowego wsparcia – na terenie szkół i poradni psychologiczno-pedagogicznych – dla rodziców i opiekunów dzieci z doświadczeniem uchodźczym w wieku szkolnym. Takie rozwiązanie pozwoli rodzinom lepiej poradzić sobie z trudnościami związanymi z ucieczką i wojną i przejść na etap adaptacji do nowych warunków oraz bezpośrednio wzmacniać swoje dzieci w sytuacji dramatycznych zmian.
- Utworzenie i prowadzenie do końca bieżącego roku szkolnego oddziałów adaptacyjnych dla dzieci z doświadczeniem uchodźczym, skoncentrowanych na adaptacji do nowej szkoły i nauce języka. Czas, który pozostał do wakacji, proponujemy, by w dużej mierze wykorzystać na zajęcia, które będą wspierać dobrostan psychiczny nowych uczniów, integrować ich ze społecznością szkolną i umożliwiać im partycypację w życiu placówki i jej otoczeniu. Proponujemy, by nowo przybyli uczniowie otrzymali w szkole możliwość uczestniczenia w zajęciach artystycznych i sportowych. Regularna nauka w języku polskim mogłaby - w razie potrzeby - rozpocząć się wraz z nowym rokiem szkolnym.
- Wprowadzenie oferty edukacyjnej wzmacniającej umiejętności słuchania, rozwiązywania problemów i konfliktów oraz działania w szacunku do różnorodności skierowanej do całej społeczności szkolnej (edukacja antydyskryminacyjna, edukacja nt. praw człowieka). W nowej sytuacji są wszyscy uczniowie i potrzebują kompetentnej pomocy, aby dobrze ułożyć wzajemne relacje i tworzyć szkołę, w której wszyscy chcą się uczyć.
- Wdrożenie systemowej edukacji nauczycieli w zakresie komunikacji międzykulturowej, zagadnień związanych z migracjami i wspieraniem rezyliencji (np. poprzez model Mentora Rezyliencji) – tak, aby nabyte umiejętności od razu mogły stać się narzędziem wykorzystywanym w ich bieżącej pracy z nowymi uczniami. Ze względu na pilność tej potrzeby, podstawowe szkolenia w tym zakresie mogłyby odbywać się w formie zdalnej i obejmować niezbędną bazę.
- Na czas adaptacji wprowadzenie do placówek edukacyjnych mentorów międzykulturowych – odpowiednio przeszkolonych osób (najlepiej z kraju pochodzenia dzieci), które udzielają bieżącego wsparcia językowego i adaptacyjnego w trakcie zajęć (zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli).
- Zwrócenie szczególnej uwagi na sytuację dzieci - migrantów z niepełnosprawnościami oraz dzieci, które nie są obywatelami Ukrainy. Ich trudności adaptacyjne mogą być wielokrotnie spotęgowane i powinny otrzymać niezbędne wsparcie personelu placówek.
- Przygotowanie kadry pedagogicznej do zapobiegania konfliktom międzykulturowym na terenie szkoły i w jej otoczeniu. Wspieranie współpracy i integracji różnych środowisk społeczności szkolnej.
- Przygotowanie kadry psychologiczno-pedagogicznej placówek do realizacji badań przesiewowych w kierunku występowania zespołu stresu pourazowego oraz innych trudności związanych ze zdrowiem psychicznym, wynikających z nadmiernej ekspozycji na stres u dzieci z doświadczeniem uchodźczym - tak, aby ewentualne symptomy mogły zostać dostrzeżone odpowiednio wcześnie, a dziecko mogło otrzymać niezbędną pomoc. Wczesna interwencja w takich sytuacjach może uchronić dziecko przed negatywnymi konsekwencjami w obszarze zdrowia psychicznego.
- Zorganizowanie na terenach szkół wzmożonej weryfikacji i możliwości uzupełniania szczepień ochronnych oraz badań przesiewowych w kierunku chorób zakaźnych - tak, żeby wzmocnić bezpieczeństwo zdrowotne uczniów.
- Obligatoryjne wdrożenie standardów ochrony dzieci we wszystkich placówkach oświatowych, aby stworzone warunki były jak najbardziej bezpieczne, a ewentualne zagrożenia - wykrywane szybko i skutecznie. Wszystkie materiały niezbędne do wdrażania standardów dostępne są bezpłatnie na stronie standardy.fdds.pl.
- Wdrożenie powyższych propozycji i działań edukacyjnych nie tylko we wszystkich rodzajach placówek oświatowych, ale także we wszystkich miejscach, w których przebywają dzieci bez opieki i dzieci ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi, zdrowotnymi i opiekuńczymi.
Organizacja edukacji w sytuacji, w której się znaleźliśmy, jest ogromnym wyzwaniem. Największym wyzwaniem jest jednak dla samych dzieci, które w dramatycznych okolicznościach zmieniły swoje otoczenie, zostawiły swoje domy, swoich bliskich, swoje dotychczasowe życie.
Jesteśmy przekonani, że zadbanie – na tym etapie – o powyższe potrzeby, wzmocni odporność psychiczną uczniów, pomoże zredukować stres związany z ucieczką z kraju, a także będzie wspierać bezpieczeństwo oraz funkcjonowanie w społeczeństwie.
Jesteśmy gotowi spotkać się wyznaczonym przez Pana Ministra terminie, aby pogłębić przekaz wynikający z naszych rekomendacji lub dołączyć do prac grupy roboczej, która wesprze proces adaptacji nowych uczniów w tym trudnym czasie.
Rekomendowane działania wspierają:
Fundacja Ośrodka KARTA, Fundacja na rzecz Praw Ucznia, Kogutorium, Fundacja Szkoła z Klasą, Fundacja Ja, Nauczyciel, Ruch Społeczny Obywatele dla Edukacji, Fundacja Integracja, Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”, Stowarzyszenie Lambda Szczecin, Fundacja Szkatułka, Fundacja Pole Dialogu, Fundacja Iwo-Doradztwo Obywatelskie, Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka, Stowarzyszenie Jeden Świat z Poznania, Fundacja Polskie Forum Migracyjne, Fundacja Aktywności Lokalnej, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne ETHNOS, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Fundacja CultureLab, Pomorskie Stowarzyszenie Aktywni Lokalnie, Polska Sieć Ekonomii, Stowarzyszenie Nomada, Fundacja Przestrzenie Dialogu, Fundacja Luna Plus, Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Instytut Spraw Publicznych, Fundacja Autonomia, Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego, Fundacja Stocznia, Fundacja Szajn, Stowarzyszenie na rzecz Praworządności w Szkołach „Stowarzyszenie Umarłych Statutów”, SPUNK Fundacja Nowoczesnej Edukacji, Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka, Fundacja Edukacji Prawnej „Iustitia”, Ruch Samorządowy TAK! Dla Polski, Związek Stowarzyszeń Kongres Ruchów Miejskich, Fundacja ADRA Polska, Stowarzyszenie DIVERSJA, Fundacja Dobra Wola, Stowarzyszenie Wiosna Bez Barier, Stowarzyszenie PORANEK, Fundacja Sempre a Frente, Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży EZRA UKSW, Fundacja Orange, Społeczne Towarzystwo Oświatowe, Musszelka, Krytyka Polityczna (Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego), Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, Wielka Koalicja za Równością i Wyborem (WKRW), Grupa Ponton.
