7 na 10 nastolatków LGBT+ w Polsce doświadcza homofobicznej i transfobicznej przemocy. W efekcie połowa nastoletnich osób LGBT+ mierzy się z objawami depresji, 70% ma myśli samobójcze[1]. Ich dramatyczną sytuację potwierdzają codzienne zgłoszenia do telefonu zaufania 116 111. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę rozpoczyna kampanię „LGBT+ja” zachęcającą nastolatki do okazywania sojusznictwa i wsparcia dla swoich nieheteronormatywnych i transpłciowych rówieśników.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę od 30 lat na różne sposoby przeciwdziała przemocy wobec dzieci i młodzieży, udzielając wsparcia m.in. w swoim telefonie zaufania 116 111. Nowa kampania Fundacji – „LGBT+ja” – podejmuje problem przemocy wobec nieheteronormatywnych i transpłciowych nastolatków, którzy na ogromną skalę doświadczają w Polsce krzywdzenia. Wielu z nich przemoc towarzyszy właściwie wszędzie: w szkole i w domu, w miejscach publicznych i na ich prywatnych kontach w portalach społecznościowych. W wulgarnych hasłach wypisanych na murach, hejterskich komentarzach w internecie, dwuznacznych spojrzeniach i dowcipach rówieśników.
Fundacja zwraca uwagę, że jest to efektem m.in. zaniedbań w zakresie edukacji antydyskryminacyjnej i seksualnej, podsycania postaw homofobicznych oraz ograniczonego obywatelskiego reagowania na krzywdę osób LGBT+.
Złe i okrutne słowa, na które nikt nie reaguje, brak działań profilaktycznych, granie kartą homofobii dla interesów politycznych stopniowo tworzą coraz większą przestrzeń dla aktów agresji i innych form dyskryminacji. Obojętność i brak dyskusji na temat praw mniejszości stają się de facto przyzwoleniem na krzywdę, również dzieci i młodzieży – mówi dr Monika Sajkowska, prezeska Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
W Polsce i w Europie
Skalę problemu pokazują m.in. badania Kampanii Przeciw Homofobii, według których ponad dwie trzecie badanych (70%) doświadczają różnych form przemocy. 70% żyjących w Polsce nastolatków LGBT+ czuje się osamotnionych, jedynie 25% znajduje pełną akceptację u swoich matek, jeszcze mniej (12%) u ojców. U 50% występują nasilone lub silne objawy depresji. 69% osób uczestniczących w badaniu KPH rozważało samobójstwo, przy czym 12% bardzo często. Dramatyczną sytuację młodzieży LGBT+ w Polsce potwierdzają telefony i wiadomości kierowane przez osoby należące do tej mniejszości do telefonu zaufania 116 111.
Młodzi ludzie LGBT+, którzy szukają u nas wsparcia, opowiadają o przemocy rówieśniczej, ale też o przemocy ze strony dorosłych – również tych najbliższych: rodziców, nauczycieli. Mówią o osamotnieniu i braku nadziei. W wielu sytuacjach nie czują się bezpiecznie, brakuje im przestrzeni do bycia sobą. Bardzo dużo takich telefonów odebraliśmy w czasie ostatniej kampanii prezydenckiej. Dzieci pytały nas nawet, czy przypadkiem nasz telefon nie jest jeszcze jedną strefą wolną od LGBT – mówi Oliwia Pogodzińska, pracująca w telefonie zaufania dla dzieci i młodzieży 116 111 Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Opublikowany w 2020 r. międzynarodowy raport European Union Fundamental Rights Agency[2] pokazuje, że sytuacja polskich uczniów i uczennic LGBT+ jest znacznie gorsza niż ich nieheteronormatywnych i transpłciowych rówieśników w innych państwach UE. Zaledwie 18% respondentów z Polski będących w wieku 15-17 lat stwierdziło, że system edukacji, przynajmniej w pewnym zakresie, odnosi się do tematyki związanej z osobami LGBT+ w pozytywny lub wyważony sposób (średnia dla pozostałych państw unijnych to 33%).
Ponadto jedynie co trzeci z badanych nastolatków LGBT+ z Polski stwierdził, że w szkole może liczyć na wsparcie i uznanie swojej orientacji psychoseksualnej i tożsamości płciowej, podczas gdy w pozostałych państwach Wspólnoty takiej odpowiedzi udzielił średnio co drugi uczeń.
Większość to świadkowie
Sprzeciw wobec przemocy i promowanie sojuszniczych postaw u dzieci i młodzieży są podstawą większości realizowanych aktualnie działań profilaktycznych poświęconych przemocy rówieśniczej. Autorzy kampanii „LGBT+ja” uznali, że taki kierunek działań będzie zasadny również w odniesieniu do problemu przemocy homofobicznej i transfobicznej, biorąc pod uwagę skalę problemu, osamotnienie osób pokrzywdzonych oraz zły klimat społeczny budowany na nieprawdziwych przesłankach i stereotypach.
Nastolatki LGBT+ często opowiadają o nauczycielach – albo tym jednym nauczycielu – o rówieśnikach – albo nawet jednym rówieśniku – którzy ich wspierają. Mówią, że dzięki nim wstają rano do szkoły, nie poddają się, żyją. Ogromna skala homofobicznej i transfobicznej przemocy rówieśniczej nie oznacza, że dopuszcza się jej większość nastolatków. Przeciwnie, absolutna większość to świadkowie – często otwarci, bez uprzedzeń. Niestety jednak stosunkowo rzadko reagują na przemoc. Celem naszej kampanii jest uruchomienie postawy sojuszniczej – pokazanie, jak trudna jest sytuacja ich rówieśników LGBT+, jak wiele może zmienić wspieranie ich i jak o nie zadbać – mówi Łukasz Wojtasik z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, koordynator kampanii „LGBT+ja”.
Dlaczego i jak wspierać
Kampania „LGBT+ja” jest adresowana do młodzieży i realizowana pod hasłami: „Masz we mnie sojusznika”, „Masz we mnie sojuszniczkę”. Została przygotowana przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę we współpracy z agencją reklamową BBDO. Powadzona jest głównie w internecie – w serwisach społecznościowych Instagram, TikTok, Facebook. W 90-sekundowym spocie i serii krótkich filmów podpatrujemy rozmowy nastolatków o tym, dlaczego i jak należy wspierać rówieśników LGBT+. Kampanii towarzyszą również grafiki oraz seria postów pogłębiających ideę sojusznictwa i tłumaczących, jak nastolatki mogą ją na co dzień realizować w stosunku do swoich rówieśników.
Organizatorzy zachęcają również dorosłych do wspierania idei kampanii wśród młodzieży oraz deklarowania wsparcia dla nastolatków LGBT+ – poprzez podejmowanie tematyki kampanii podczas lekcji, rozmowy z własnymi dziećmi, stosowanie nakładek na zdjęcia profilowe w serwisach społecznościowych, udostępnianie postów, stosowanie hasztagu #LGBTplusJA. Swoje prywatne wsparcie dla kampanii zadeklarowali m.in. aktorzy występujący w spotach kampanijnych. Powstała też dedykowana akcji strona, gdzie będą dostępne materiały edukacyjne. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach instrumentu „Łącząc Europę”.
Co znaczy być sojusznikiem rówieśników LGBT+
Idea sojusznictwa promowana w ramach akcji „LGBT+ja” opiera się na serii prostych zasad rozwijanych w kampanijnej komunikacji z młodzieżą, m.in.:
- Pokazuję, że wspieram osoby LGBT+. Wiem, że to ważne.
- Staję po stronie osób LGBT+. Mówię, że jestem. Pytam, jak mogę pomóc.
- Reaguję na przemoc wobec osób LGBT+. Zgłaszam. Szukam pomocy.
- Nie śmieję się z homofobicznych żartów. Reaguję na nie sprzeciwem. Tłumaczę, dlaczego nie powinno się z nich śmiać i ich powtarzać.
- Nie lajkuję treści dyskryminujących osoby LGBT+. Wyrażam swój sprzeciw, piszę, że to nie jest OK.
- Uczę się, co to znaczy należeć do mniejszości. Chcę lepiej rozumieć. Rozmawiam z tymi, którzy myślą inaczej.
- Obalam stereotypy na temat osób LGBT+. Rozmawiam z tymi, którzy myślą inaczej.
- Mówię wprost: LGBT to nie ideologia. LGBT+ to ludzie.
[1] Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2015-2016, Kampania Przeciw Homofobii, 2017: Sytuacja-spoleczna-osób-LGBTA-w-Polsce-raport-za-lata-2015-2016.pdf (kph.org.pl)
[2] EU LGBTI survey II A long way to go for LGBTI equality, European Union Fundamental Rights Agency, 2020: LGBTI Survey country data Poland (europa.eu)
